Kiedy partykułę nie piszemy osobno z innymi częściami mowy?

Partykułę nie piszemy łącznie z rzeczownikami, przymiotnikami, przysłówkami oraz imiesłowami przymiotnikowymi. Warto przyjrzeć się bliżej odwrotnej sytuacji, czyli częścią mowy, z którymi „nie” piszemy osobno.

„Nie” z czasownikami

Partykułę nie piszemy osobno z czasownikami, np. nie chcę. Ta zasada dotyczy także czasowników niewłaściwych lub niefleksyjnych, jak: nie można, nie trzeba, nie warto. Wyjątkami są w tym przypadku czasowniki wyrażające stany emocjonalne i zmysły, np. nienawidzić, niecierpliwić, niedowidzieć, niedosłyszeć (ale tylko w przypadku stałego stanu).

„Nie” z imiesłowami przysłówkowymi

„Nie” z imiesłowami przymiotnikowymi piszemy razem, np. niepalący, ale z imiesłowami przysłówkowymi nie piszemy osobno. Dotyczy to wszystkich rodzajów: współczesnych (zakończonych na -ąc), uprzednich (kończących się na -wszy, -łszy) oraz nieosobowych form czasownika (-to, -no), np. nie siedząc, nie zrobiwszy, nie zrobiono, nie posprzątano.

„Nie” z przymiotnikami i przysłówkami w stopniu wyższym i najwyższym

Mimo, że przymiotniki i przysłówki piszemy z ,,nie” łącznie, to zasada ta nie dotyczy stopniowania. Wyrazy w stopniu wyższym i najwyższym zawsze piszemy osobno z partykułą nie, np. nieniski – nie niższy – nie najniższy.

„Nie” z przysłówkami, które nie pochodzą od przymiotników

Przysłówki, które odpowiadają na pytanie: gdzie? i kiedy? też piszemy osobno z „nie”,np. nie zawsze, nie dziś, nie tutaj. Wyjątkiem jest słowo niezbyt oraz nieraz. Jednak w przypadku tego drugiego sytuacja jest trochę bardziej skomplikowana. Nieraz w znaczeniu – często piszemy łącznie, ale nie raz w zdaniu nie raz byłem w tej kawiarni zapiszemy osobno.

Nie z liczebnikami

Partykułę nie z liczebnikami zapisujemy osobno, np. nie pierwszy, nie dwa, nie dziesięcioro. Wyjątkiem jest niejeden, kiedy mówimy o nim w znaczeniu wielu, np. byłem tam niejeden raz.